Słowniczek

Zintegrowane podejście, które jednocześnie stosuje koncepcje i zasady ekologiczne i społeczne do projektowania systemów żywnościowych i rolniczych oraz zarządzania nimi. Jako nauka bada, w jaki sposób różne elementy agroekosystemu oddziałują na siebie. Jako zbiór praktyk poszukuje zrównoważonych systemów rolniczych, które optymalizują i stabilizują plony. Jako ruch dąży do suwerenności żywnościowej i nowych, wielofunkcyjnych ról rolnictwa.

Powstały wskutek działalności człowieka. W kontekście gleby pojęcie używane jest do określania warunków, zaburzeń i stresów spowodowanych działaniami ludzi.

Jednokomórkowe organizmy zaliczane do prokariotów. Występują w różnych kształtach, takich jak kuliste, walcowate lub spiralne komórki oraz posiadają różne formy metabolizmu, co sprawia, że łatwo dostosowują się do różnych warunków środowiskowych. Bakterie, jako główne heterotrofy glebowe, odgrywają kluczową rolę w przemianach węgla i obiegu składników odżywczych, poprawiając żyzność gleby. Mogą również regulować strukturę gleby i tworzyć zdrowe środowiska glebowe, chroniąc rośliny przed czynnikami patogennymi i zwiększając plony.

Organizmy zdolne do życia bez tlenu cząsteczkowego. Ważne jest, aby rozróżnić beztlenowce względne, które mogą żyć zarówno w obecności, jak i przy braku tlenu cząsteczkowego, od beztlenowców bezwzględnych, które mogą żyć tylko w przypadku braku tlenu cząsteczkowego i wykorzystują określony związek jako akceptor elektronów (oddychanie beztlenowe). Na przykład bakteria Desulfovibrio desulfuricans może wykorzystywać aniony siarczanowe jako akceptory elektronów, redukując je do anionów siarczkowych.

Biologia gleby to dziedzina naukowa, która bada organizmy żyjące w glebowym ekosystemie i ich interakcje.

Metody wykorzystujące czynniki biologiczne (całych organizmów, komponentów pochodzenia organicznego) do zwalczania lub odstraszania szkodników lub promowania ich naturalnych wrogów.

Biomasa to organiczny, niekopalny materiał pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, używany jako surowiec do produkcji biopaliw. Może być nazywana również źródłem biomasy lub roślinami energetycznymi. Obejmuje szeroki zakres materiałów pozyskiwanych z natury lub biologicznej części odpadów.

Bioremediacja to proces biologicznego odtruwania i neutralizacji zanieczyszczeń obecnych w glebie, ściekach lub osadach przemysłowych. W procesie tym można stosować rośliny (fitoremediacja), mikroorganizmy lub enzymy mikrobiologiczne i roślinne. Projekt NBSOIL skupi się na zastosowaniu tej praktyki jako NBS w dziedzinie ponownego zagospodarowania terenów poprzemysłowych, gdzie ma ona ogromny potencjał, ponieważ większość zanieczyszczonych terenów nie jest zarządzana ze względu na wysokie koszty ekonomiczne odzyskiwania gleby.

Różnorodność biologiczna oznacza zróżnicowanie wśród organizmów żywych we wszystkich ekosystemach, w tym lądowych, morskich i innych wodnych oraz kompleksach ekologicznych, których są częścią. Obejmuje to różnorodność w obrębie gatunku, między gatunkami i ekosystemami.

Bioróżnorodność gleby została zdefiniowana jako różnorodność życia pod powierzchnią ziemi, od genów i gatunków po populacje, które tworzą, oraz zespołów ekologicznych, do których powstawania przyczyniają się i do których należą, od mikrosiedlisk glebowych po krajobraz.

Dywersyfikacja lasów to praktyka gospodarowania lasami, mająca na celu zwiększenia ich różnorodności biologicznej poprzez wprowadzanie zmienności w jej składzie (wiele gatunków i odmian), strukturze (mieszane wysokości drzew w drzewostanach o różnym wieku oraz niejednorodny układ i zagęszczenie plantacji) oraz złożoności genotypowej (zróżnicowane źródła genetyczne). NBSOIL ma zachęcić do odchodzenia od rębni zupełnych i monokulturowych plantacji drzew, aby zapobiec erozji i osuwiskom, poprawić jakość wody i zwiększyć odporność na pożary i wichury.

Niszczenie powierzchni ziemi przez wodę, wiatr, lód, grawitację lub inne naturalne lub antropogeniczne czynniki, które ścierają, odrywają i usuwają cząstki gleby lub materiał skalny z jednego punktu na powierzchni ziemi, powodując ich odkładania w innym. Dotyczy również erozji gruntowej i tzw. erozji uprawnej.

Eutrofizacja to proces, w którym zbiornik wodny, taki jak jezioro lub tereny podmokłe, zostaje wzbogacony w rozpuszczone składniki odżywcze, głównie azot i fosfor. Choć może wystąpić naturalnie, często jest wynikiem zanieczyszczeń. Eutrofizacja może prowadzić do zakwitu glonów, które mogą wyczerpywać tlen w wodzie i szkodzić życiu wodnemu.

Całkowita powierzchnia czasowych upraw, czasowych łąk i pastwisk oraz czasowych ugorów.

Intensyfikacja w rolnictwie to proces, który ma na celu zwiększenie produkcji na hektar, poprzez zwiększenie wykorzystania różnych środków, w tym pracy, informacji, energii, nawozów, pestycydów i maszyn. Intensyfikacja może prowadzić do zwiększonego negatywnego wpływu na środowisko, zwłaszcza w zakresie nadmiernej ilości nawozów i pestycydów.

Zdolność gleby do wykonywania swoich funkcji w naturalnych lub zarządzanych ekosystemach, podtrzymywania produktywności roślin i zwierząt, zachowywania lub poprawiania jakości wody i powietrza, oraz dostarczania korzystnych warunków dla zdrowia ludzi.

Kapitał naturalny jest zwykle rozumiany jako zasób ekosystemów na Ziemi, obejmujący powietrze, wodę, różnorodność biologiczną i georóżnorodność. Ten zasób stanowi podstawę naszej gospodarki i społeczeństwa, tworząc wartość dla ludzi, zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio. Dobra i usługi dostarczane ludziom przez zrównoważone zarządzanie kapitałem naturalnym obejmuje szereg korzyści społecznych i środowiskowych, takich jak czyste powietrze i wodę, łagodzenie i adaptacja do zmian klimatycznych, żywność, energia, miejsca do życia, materiały do produkcji, rekreacja i ochrona przed zagrożeniami.

Tlenowy, mikrobiologiczny rozkład i przekształcanie materiałów organicznych. Zazwyczaj osiągany poprzez regularne przewracanie i napowietrzanie składowanego w pryzmach materiału organicznego. W wyniku tej przemiany skład chemiczny, zwłaszcza stosunek C do N, zbliża się do wartości potrzebnych do uwalniania N po zastosowaniu produktu na glebę. Jednocześnie produkt może zmniejszyć swoją objętość z powodu utraty wody oraz łatwiejszy w obsłudze dzięki homogenizacji. Dodatkowe korzyści z wynikające z kompostowania obejmują zmniejszenie początkowej fitotoksyczności stosowanych materiałów organicznych, zmniejszenie inwazji chwastów i szkodników oraz potencjalne efekty kontroli biologicznej.

Monokultura to powszechna praktyka w rolnictwie przemysłowym, polegająca na uprawie jednego gatunku roślin, często tej samej odmiany, na dużym obszarze przez kilka kolejnych lat.

Mulczowanie to praktyka rolnicza polegająca na przykrywaniu powierzchni gleby, zazwyczaj materiałami organicznymi lub arkuszami z tworzyw sztucznych, w celu ochrony gleby i wody, kontrolowania chwastów, odstraszania szkodników oraz utrzymania korzystnych i stabilnych warunków dla wzrostu roślin.

Zastosowanie związków mineralnych lub organicznych w celu utrzymania lub zwiększenia żyzności gleby. W niektórych przypadkach (np. wapnowanie) celem nawożenia jest także poprawienie określonych właściwości gleby (np. pH lub stabilność struktury gleby).

Nawozy organiczne składają się z materiałów pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które powstają z produktów ubocznych lub produktów końcowych naturalnie występujących procesów, takich jak obornik zwierzęcy i kompostowana materia organiczna. W projekcie NBSOIL bierzemy pod uwagę nawozy organiczne produkowane z lokalnie dostępnych bioodpadów i dystrybuowane w oparciu o kryteria bliskości. Nawożenie organiczne przynosi szereg korzyści w zakresie zdrowia gleby, wzrostu roślin i produktywności oraz zapobiega emisji CO2 z nawozów pochodzących z paliw kopalnych.

Sekwencja przemian, w której dwutlenek węgla jest przekształcany w formy organiczne poprzez fotosyntezę lub chemosyntezę, przetwarzany przez biosferę (z częściowym uwzględnieniem osadów) i ostatecznie powracający do swojego pierwotnego stanu poprzez oddychanie lub spalanie.

Nawóz organiczny składający się z odchodów zwierząt hodowlanych, takich jak gnojowica, zarówno w formie płynnej, jak i z dodatkiem materiału sypkiego.

Zdolność systemu i jego części składowych do przewidywania, pochłaniania, dostosowywania się lub usuwania skutków niebezpiecznego zdarzenia w sposób szybki i skuteczny, obejmując zachowanie, przywracanie lub poprawianie jego podstawowych, istotnych struktur i funkcji.

Zdolność do utrzymania wzrostu roślin poprzez dostarczanie niezbędnych składników odżywczych oraz korzystnych warunków chemicznych, fizycznych i biologicznych.

Okresowa zmiana rodzajów upraw (jednoliścienne vs dwuliścienne, roczne vs byliny) na danym obszarze ziemi rolniczej.

Torfowiska to rodzaj terenów podmokłych, które mają kluczowe znaczenie dla łagodzenia zmiany klimatu. Paludikultura to produktywne użytkowanie gruntów podmokłych i ponownie nawodnionych torfowisk, które chroni glebę torfową, a tym samym minimalizuje emisje CO2 i osiadanie terenów. Projekt NBSOIL skupi się na ‘mokrym’ rolnictwie i leśnictwie na torfowiskach, w tym na ponownym nawadnianiu europejskich torfowisk strefy umiarkowanej.

Proces, w którym stosunkowo sucha ziemia wietrzeje, często tracąc zasoby wodne, a także roślinność i życie biologiczne. Pustynnienie może być procesem naturalnym lub spowodowanym zmianami klimatycznymi lub być pośrednim skutkiem degradacji gleby, wynikającym z niewłaściwego użytkowania.

Rośliny okrywowe to nisko rosnące uprawy, które chronią glebę między okresami normalnej produkcji roślinnej. Rośliny okrywowe mogą wpływać na ochronę gleby, zwiększać odporność na warunki klimatyczne i poprawiać stan zdrowia gleby, jednocześnie zmniejszając skutki oddziaływania na środowisko związane z konwencjonalnym zarządzaniem glebą w rolnictwie.

Rolnictwo ekologiczne to system produkcji, który unika syntetycznych środków chemicznych i promuje naturalne praktyki uprawy roślin i hodowli zwierząt. Priorytetem jest ochrona środowiska i zdrowia gleby, unikanie wykorzystania gatunków genetycznie zmodyfikowanych, syntetycznych pestycydów i antybiotyków. Opiera się na procesach ekologicznych, różnorodności biologicznej i cyklach dostosowanych do warunków lokalnych, zamiast stosowania środków o niekorzystnym wpływie.

Konwencjonalne systemy rolnicze oparte są (ale nie wyłącznie) na intensywnym wykorzystaniu agrochemikaliów w celu maksymalizacji produkcji rolniczej. Obejmują użycie maszyn i intensywną uprawę zmieniającą fizyczne właściwościami gleby, kontrolowanie chwastów, monokulturę i ograniczone ponowne użycie materiałów.

Działania mające na celu ochronę, odtwarzanie oraz zrównoważone zarządzanie naturalnymi i zmodyfikowanymi ekosystemami, które skutecznie i adaptacyjnie odpowiadają na wyzwania społeczne, przynosząc jednocześnie korzyści ludziom i różnorodności biologicznej.

Podłoże mineralne, które tworzy glebę. Może składać się z mniej lub bardziej skonsolidowanych skał i osadów lub, lokalnie, być odsłonięte na powierzchni. Skała macierzysta jest również znana jako horyzont R.

Stawonogi to bezkręgowce o członach połączonych stawami, segmentowanych ciałach i egzoszkielecie. Typ ten obejmuje owady, skorupiaki, ślimaki, skoczogonki, pajęczaki i inne zwierzęta. Stawonogi glebowe biorą udział w wielu procesach glebowych, a ich obecność używana jest do określania jakości gleb.

Stosunek ilości frakcji piaskowej, pyłowej i iłowej w danej glebie. Tekstura może być gruba (z przewagą cząstek piasku), średnia (równa ilość piasku, pyłu i iłu) lub drobna (z przewagą cząstek iłu). Podstawowe części ziemiste, w kolejności wzrastającej ilości drobnych cząstek, to: piasek luźny i słabogliniasty, piasek gliniasty, glina piaszczysta i lekka, glina zwykła, pył gliniasty i ilasty, pył zwykły, glina piaszczysto-ilasta, glina ilasta, glina pylasto-ilasta, ił piaszczysty, ił pylasty, ił zwykły i ciężki. Piasek luźny i słabogliniasty, piasek gliniasty i glina piaszczysta oraz lekka mogą być dodatkowo podzielone przez określenie “gruby”, “drobny” lub “bardzo drobny”.

W kontekście medium charakteryzuje się obecnością tlenu molekularnego O2. Na przykład, dobrze napowietrzone gleby o dobrych warunkach drenażowych.

Uprawa bezorkowa jest kluczową praktyką agronomiczną w rolnictwie konserwującym dla roślin jednorocznych. Definiuje się ją jako metodę uprawy, która pozwala uniknąć naruszania gleby podczas orki. W przypadku uprawy bezorkowej, co najmniej 30% powierzchni powinno zostać pokryte resztkami roślinnymi bezpośrednio po zasianiu uprawy. Rośliny wysiewa się przy użyciu maszyn zdolnych do siewu nasion przez resztki roślin z poprzednich upraw.

Uprawa bezorkowa jest podstawową praktyką agronomiczną charakteryzującą rolnictwo konserwujące w przypadku upraw jednorocznych i zapewnia najwyższy poziom ochrony gleby. Dzieje się tak ze względu na całkowitą eliminację mechanicznej uprawy gleby. Ponadto, w klimacie suchym brak orki pomaga zatrzymać wodę w glebie, zmniejszając straty spowodowane parowaniem z powierzchni gleby, które zwykle zwiększają się w wyniku konwencjonalnej uprawy i odwracania gleby.

Uprawa roli to rolnicze przygotowanie gleby za pomocą procesów mechanicznych, które mogą obejmować różne czynności, takie jak kopanie, mieszanie i przewracanie. Działania te mają na celu przygotowanie gleby, zapewnienie jej odpowiednich warunków fizycznych do siewu i wzrostu roślin. Uprawa roli służy różnym celom, takim jak rozbijanie zbryleń, wprowadzanie resztek pożniwnych, obornika, nawozów, przygotowanie rozsad i zwalczanie chwastów.

Wkład ekosystemów w korzyści wykorzystywane w działalności gospodarczej i innej działalności człowieka. Usługi ekosystemowe można ogólnie pogrupować w ramach tych trzech kategorii, zgodnie z Systemem Rachunkowości Ekonomicznej Środowiska (SEEA) Organizacji Narodów Zjednoczonych:
1) Usługi dostarczające, które stanowią wkład materialny i energetyczny generowany przez ekosystem lub w ekosystemie (np. ryby lub rośliny o właściwościach farmaceutycznych);
2) Usługi regulacyjne wynikające ze zdolności ekosystemów do regulacji klimatu, cykli hydrologicznych i biogeochemicznych, procesów powierzchniowych ziemi i różnych procesów biologicznych;
3) Usługi kulturowe generowane przez fizyczne otoczenie, lokalizacje lub sytuacje, które prowadzą do korzyści intelektualnych i symbolicznych uzyskiwanych przez ludzi z ekosystemów poprzez rekreację, rozwijanie wiedzy, relaks i duchową refleksję.

Warstwa gleby w przybliżeniu równoległa do powierzchni gleby, którą można odróżnić od warstw sąsiednich dzięki charakterystycznemu zestawowi właściwości powstałych w wyniku procesów glebotwórczych. Większość gleb ma trzy główne warstwy: : warstwę A (lub warstwę przypowierzchniową); warstwę B (lub podpowierzchniową); i warstwę C (lub podłoża). Niektóre mogą mieć także warstwę organiczną (O), warstwę eluwialną (E) i skałę macierzystą (R).

Wspólna Polityka Rolna (WPR) to polityka rolna obejmująca wszystkie kraje Unii Europejskiej. Wprowadzona w 1962 roku, jest zarządzana i finansowana na poziomie europejskim ze środków budżetu UE. Wspólna Polityka Rolna (CAP) otrzymuje 31% całkowitego budżetu UE i jest podzielona na dwa filary. Pierwszy filar obejmuje głównie płatności bezpośrednie, podczas gdy drugi filar skupia się na środkach wspierających rozwój obszarów wiejskich.

Zdolność gleby do funkcjonowania jako ciągły, witalny system życia w ramach granic ekosystemów i użytkowania ziemi, w celu podtrzymywania produktywności biologicznej, poprawy jakości powietrza i wody, oraz utrzymania zdrowia roślin, zwierząt i ludzi.

Zdolność gruntu do podtrzymania świadczenia usług ekosystemowych w stosunku do jego potencjału.

Błękitno zielona infrastruktura to strategicznie zaplanowana sieć powiązanych obszarów naturalnych i półnaturalnych z cechami środowiskowymi, zaprojektowanymi i zarządzanymi w celu dostarczenia szerokiego zakresu usług ekosystemowych. Infrastruktura zielona (lądowa) i błękitna (wodna) może poprawiać warunki środowiskowe, wspierać zieloną gospodarkę i zwiększać adaptację do zmian klimatycznych w miastach, zapewniając chłodzenie poprzez ewaporację, powierzchnie infiltracyjną dla wody deszczowej, zmniejszenie prędkości wiatru i poprawę jakości powietrza.